اللغات التركية والعثمانية

So'zlük, bir dilin temel malzemesini yani so'z varlığını toplayan ve koruyan bir hazinedir. Bir anlamda so'zlükler, bir dilin iyi işlenmişliğinin go'stergesidir, belgesidir. Kısacası bir dilin olgunluğu, iyi işlenmişliği ve zenginliği o dilin so'zlüklerinde yansır
Bu noktada "so'z varlığı" üzerinde de bir parça durmak istiyorum. Bu terim, Türk Dil Kurumunun Türkçe So'zlük'ünde şo'yle tanımlanmış

"Bir dildeki so'zlerin bütünü, so'z hazinesi, so'z dağarcığı, vokabüler, kelime hazinesi"

Bir dildeki so'zlerin bütünü, so'z hazinesi veya so'z dağarcığı nedir? Onu da şo'yle açıklayabiliriz: Bir dildeki kelime, deyim, terim, ataso'zü, argo ve o'zel kullanımlardan oluşan yazım ve anlatım bütünlüğüne "so'z varlığı" diyebiliyoruz

Ayrıca o'zel kullanımdan da mecazî anlamlar ile halk deyişlerini anladığımızı vurgulamak isterim

Bu konuda benim Türk Dili dergisinde (S.517, Ocak 1995, S. 568, Nisan 1999) pek çok yazım var ve son baskı Türkçe So'zlük'ün o'n so'zünde de ayrıntılı açıklamalar bulunmaktadır. Bundan dolayı bu konudu fazla ayrıntıya girmek istemiyorum
Bu o'lçüler ve o'lçütler çerçevesinde Türkçede bugüne kadar yapılan so'zlüklere baktığımızda ne yazık ki olumlu bir değerlendirme yapamayacağımız gerçeği ile yüz yüze geliyoruz. Yani so'zlükçülüğümüz, gene ne yazık ki diyorum, bilimsel o'lçütler çerçevesinde, istenilen düzeyde değildir
Türk Dil Kurumu'nda başkanı bulunduğum So'zlük Bilim ve Uygulama Kolunda son yıllarda çok olumlu ve hızlı adımlar atılmış ve atılmaktadır. Nitekim Türkçe So'zlük'ün son baskısı (1999) so'z varlığı bakımından bir hayli zenginleşmiş olmakla beraber henüz arzuladığımız düzeyde değildir; bu konudaki çalışmalarımız hızla sürdürülmektedir
Türk Dil Kurumu'nda Türkçe so'zlük çalışmaları yanında o'teki so'zlük türleri ve ihmal edilmemektedir. So'z gelişi Okul So'zlüğü, Ataso'zleri ve Deyimler So'zlüğü, Türkçe'de Batı Ko'kenli Kelimeler So'zlüğü, Lehçeler So'zlükleri, Türkiye Türkçesi'nin Tarihsel So'zlüğü ilk akla geliveren so'zlük türleridir

Bunların yanında bir de yazarlar ve şairlerin so'zlükleri de zaman zaman gündeme gelmektedir. So'z gelişi O'mer Seyfettin So'zlüğü, Tevfik Fikret'in So'zlüğü, Yahya Kemal'in So'zlüğü gibi
Ancak, biz bu çizgide o'nceliği Atatürk'ün so'z varlığını içine alacak "Atatürk So'zlüğü" ne o'ncelik vermeyi uygun bulduk.
Bilindiği üzere ulu o'nder Mustafa Kemal Atatürk, bir fikir adamı, bir komutan ve Cumhuriyetten sonra da bir devlet adamı olarak pek çok sahada go'rüş ve düşüncelerini dile getirmekten, hatta bu fikirleri çevresi ile tartışmaktan geri kalmamıştır. Bunun en çarpıcı o'rnekleri hatıralarıdır, Nutuk'tur, So'ylev ve Demeçleri'dir
Biz, onun bu eserlerindeki zengin ve derin so'z varlığını, yukarıda ana çizgilerini vermeye çalıştığım so'zlük hazırlama ilkeleri çerçevesinde ve de yo'nteminde bir araya getirmeyi ve adına da "Atatürk So'zlüğü" demeyi uygun bulduk
Bu so'zlüğü oluşturacak temel malzemeyi de şo'yle sıralayabilirim:

1) Nutuk
2) Atatürk'ün So'ylev ve Demeçleri I, II, II
3) Atatürk Hakkında Hatıralar ve Belgeler (Afet İnan)
4) Medenî Bilgiler ve Mustafa Kemal Atatürk'ün El Yazıları
5) Geometri Kitabı
6) Atatürk'ün Tamim, Telgraf ve Beyan-nâmeleri (Nimet Arsan)
7) Atatürk'ün o'zel Mektupları (Sadi Borak)
Atatürk'ün Toplanmamış Telgrafları (Utkan Kocatürk)
9) Milli Eğitimle İlgili So'ylev ve Demeçleri I ve II
10) Atatürk'ün Hatıra Defteri (şükrü Tezel)

Bunlar ve başka belgelerde geçen so'z varlıkları, Atatürk'ün dilinden ve kaleminden çıktığı bizimde, bozulmadan so'zlükte yerini alacaktır
Bu so'zler, tek kelime ise o'nce yalın anlamı, sonra mecazî anlam ve ardından terim ile argo biçimi dikkate alınarak düzenlenecek. Yani kelime, madde başı olarak yerini alacak; anlam farklılıkları numaralandırılacak, sonra da o madde başı kelimenin oluşturduğu deyim ve ataso'zleri ile birleşik kelimeler madde içinde yer alacaktır
Bu yo'ntem ve düzen çerçevesinde, Atatürk'ün kullandığı so'zlerin biçimi korunacak, bunu belgelemek içinde so'zlerin içinde bulunduğu cümle, tanık olarak açıklamalardan sonra go'sterilecektir

"Atatürk So'zlüğü" çalışması Türk Dil Kurumu'nda, So'zlük Bilim ve Uygulama Kolunda sürdürülmektedir. Bugüne kadar Nutuk, bilgisayar ortamına yüklenmiş durumdadır. Sonra, sırası ile o'teki belgeler bilgisayarda oluşturulan veri tabanına yüklenecek; bu yükleme işlemi tamamlandıktan sonra so'zlük hazırlama ilkeleri çerçevesinde Atatürk So'zlüğü meydana getirilmiş olunacaktır
Biz, bugüne kadar değişik sanatçıların ve eserlerin so'z varlığını tespit etme denemesinde bulunduk. So'z gelişi bu çalışmalar çerçevesinde Yahya Kemal'in 3.500 so'z varlığının olduğunu tespit ettik. Yo'resel dil kullanan yazarlarda bu sayı oldukça yüksek çıkıyor. Nitekim bu yolda Yaşar Kemal'in so'zlüğü yapıldı. Benzer çalışmalar ise sürdürülmektedir
Ancak, Atatürk'ün so'z varlığının tespiti bugüne kadar gündeme gelmemişti. Biz bu bilgi şo'leni vesilesiyle -biz sempozyuma artık "bilgi şo'leni" diyoruz- Atatürk So'zlüğü çalışmasını hem duyuyoruz hem de müjdeliyoruz. Bo'ylece ulu o'nder Atatürk'ün dile verdiği o'nem, kullandığı so'z varlığı ile belgelenmiş olacaktır